در شش‌ماهه نخست امسال ۷۶۵هزار تن کالای صادراتی به‌ارزش ۳۷۷میلیون دلار از کردستان به خارج از کشور صادر شده اما این میزان صادرات به‌علت گرفتن هزینه‌های اضافی عراق از تجار و بازرگانان ایرانی با کاهش مواجه بوده، ضربه‌ای که به صادرات ایران وارد شده است.
استان کردستان در شمال غربی ایران واقع شده و با کشور عراق همسایه است. اقتصاد این استان با کشاورزی و دامپروری تأمین می‌شود و فعالیت‌های صنعتی در این استان رونق آن‌چنانی ندارد.
استان کردستان با ۲۲۷ کیلومتر مرز مشترک با کشور عراق یکی از استان‌های مهم کشور از نظر موقیعت استراتژیکی است که از طریق چهار شهرستان مریوان، بانه، سروآباد و سقز به این کشور متصل می‌شود، در این میان سه بازارچه و یک مرز رسمی دارد که با توجه به وسعت و تعداد مرزهای میان دو کشور فرصت خوبی برای صادرات است. وجود مرز رسمی و بین‌المللی باشماق مریوان و سیرابند بانه در سایه امنیت پایدار باعث شده است بسیاری از تجار و بازرگانان ایرانی و عراقی این مرز را برای صادرات انتخاب کنند و کالاهای مورد نیاز خود را از ایران و از طریق بازارچه مرزی باشماق تحویل گیرند.
مردم این استان اغلب امور زندگی خود را از طریق کشاورزی و دامداری می‌گذرانند و محصولات مختلف مازاد خود را به کشور همسایه یعنی عراق ارسال می‌کنند، این استان علاوه بر اینکه نیازهای داخلی خود را تأمین می‌کند می‌تواند نیازهای خارجی را به‌طور مشخص‌تری پاسخ دهد و صادرات محصولات مرغوب خود را به عراق و کشورهای دیگر ارسال کند.
یکی از دستگاه‌هایی که مستقیماً با مرزهای کردستان سروکار دارد و در مرزها مستقر است، گمرک است که مسئولیت اجرای تمام مقررات، وصول تمامی وجوه گمرکی و قوانین مربوط به کالاهای ورودی، خروجی و جابه‌جایی یا انبار کردن کالاها را به‌عهده دارد، در زمینه واردات کالا و صادرات کالا نظارت می‌کند تا الزامات قانونی توسط واردکننده و صادرکننده انجام و ممنوعیت‌های لازم رعایت شده باشد.
گمرکات
در گمرک سنندج امور مربوط به امانات پستی و کارنه تیر مبدأ و مقصد، واردات و صادرات قطعی و موقت کالاها انجام می‌گیرد، همچنین این گمرک دارای واحد قضایی مستقل برای رسیدگی به شکایت تجار، مشکلات و در صورت قاچاق کالا تشکیل پرونده و ارجاع به دادسرا است.
گمرک بانه: این گمرک فقط امور مربوط به مرزنشینان را به‌عهده دارد و دارای واحد قضایی مستقل است.
گمرک بازارچه سیرانبند، گمرک بازارچه باشماق، گمرک بازارچه سیف سقز: در این گمرکات فقط واردات و صادرات قطعی کالا انجام می‌گیرد، البته بازارچه سیف چندین سال است که تعطیل شده است و بازگشایی آن از مطالبه اصلی مرزنشینان از دولت است.
گمرک باشماق: در گمرک باشماق فقط ترانزیت خارجی مبدأ و مقصد کالاها و امور مرزنشینان و صادرات قطعی انجام می‌گیرد. این گمرک هم دارای واحد قضایی مستقل است.
وضعیت گمرکات استان کردستان را تشریح بفرمایید.
امیدی: خدمات گمرک سنندج با گمرکات مرزها متفاوت است، به‌طوری که ارزیابی در محل داریم، ۱۰۰ درصد واحدهای تولیدی در مسیر سبز هستند، اگر ارزیابی سبز نباشد، همکاران درب محل واحدها یا کارخانه‌ها حضور می‌یابند و کارشان را انجام می‌دهند. خوشبختانه در شش‌ماهه نخست سال جاری صادرات از این گمرک از لحاظ ارزشی ۱۳۶ درصد و از نظر وزنی ۱۱۸ درصد نسبت به سال گذشته رشد داشته است.
باید زمینه‌ای فراهم شود تا هزینه‌های تولید برای صادرات کاهش یابد چراکه معتقدیم هزینه‌های متغیر واحدها جهت واردات و صادرات پایین بیاید تا بتوانند قدرت رقابت داشته باشند. در گمرک سیرانبند بانه در شش‌ماهه نخست سال جاری، صادرات از لحاظ وزنی ۳۶ درصد و از نظر ارزشی ۱۳ درصد رشد داشته است. در مرز باشماق در شش‌ماهه نخست سال جاری، صادرات از لحاظ وزنی ۱۶ درصد و دلاری ۲۳ درصد کاهش داشته است. در مجموع گمرکات استان از نظر وزنی یک درصد و از لحاظ دلاری ۱۲ درصد کاهش داشته‌ایم.
علت کاهش صادرات از گمرکات استان چیست؟
امیدی: مرز باشماق یکی از مرزهای رسمی و بین‌المللی کشور است که دارای مشکلاتی است، اتاق بازرگانی و صمت به‌عنوان متولی تجارت خارجی کشور تسهیلات و راهکارهای رونق صادرات را ایجاد کنند و موانع را بردارند. کشور عراق به بارهای صادراتی از این مرز هزینه‌های گزافی را وارد می‌کند در حالی که تا حدودی در مرزهای رسمی همجوار با کشور عراق مقداری هزینه‌ها پایین‌تر است و یا در بازارچه‌های غیررسمی وجود ندارد، به‌عنوان نمونه کرایه حمل‌ونقل ناوگان عراقی که از باشماق به سلیمانیه می‌برند با کرایه‌ای که اگر همین کالا را از مرز سیرانبند بانه یا بازارچه شیخ صله (ثلاث باباجانی) و شوشمی کرمانشاه صادر کنیم، ۳۵ تا ۴۰ هزار دینار اختلاف دارد.
عراق یک داکت ضدعفونی گذاشته که در فصل سرما و گرما از هر ماشینی که رد می‌شود، ۱۰ دلار می‌گیرد، همچنین یک دستگاه آشکارساز گذاشته است که تمام ماشین‌ها چه با کالا و چه خالی باید از این مسیر رد شوند و برای اسکن هر ماشین ۲۵ هزار دینار می‌گیرند! ۳۵ هزار دینار ویژه اظهارنامه گمرکی و امورات داخلی خودشان می‌گیرند، که در مجموعه هر ماشین صادراتی ۵ تا ۸ میلیون تومان باید عوارض پرداخت کنند. هفته گذشته در نشستی با معاون سیاسی استاندار کردستان با طرف عراق صحبت کردیم که این هزینه‌ها کاهش یابد و چاره‌ای اندیشیده شود، چراکه ما این هزینه‌ها را برای طرف عراقی ایجاد نکرده‌ایم و از ۴۰۰ تا ۵۰۰ ماشین وارده به مرز باشماق به‌صورت راندمی ۸۰ ماشین اسکن می‌کنیم و داکت ضدعفونی‌کننده نداریم، در مجموع ۶۰۰ هزار تومان از هر ماشین می‌گیریم. واردات از کشور عراق به ایران از طریق همین مرز ۱۰۰ درصد افزایش یافته در حالی که صادرات کاهش داشته است.
گرفتن هزینه‌های اضافی از تجار و بازرگانان باعث شده است دیگر تمایل آن‌چنانی به صادرات از این مرز نداشته باشند. اگر تاجری ۱۰ ماشین گوجه‌فرنگی داشته باشد باید برای هر ماشین ۸ میلیون تومان و در مجموع ۸۰ میلیون تومان پرداخت کند، بنابراین سعی می‌کنند که از طریق مرزهای دیگر که هزینه‌ای برایشان ندارد، صادرات را انجام دهند.
ساماندهی مرز باشماق مریوان به کجا رسید؟
امیدی: در طول یک سال اخیر ساماندهی محوطه ترانشیپ کالا در مرز باشماق مریوان آغاز شده است و امیدواریم که زیرساخت‌های لازم هرچه سریع‌تر آماده شود. استاندار کردستان نیز در بازدید از مرز اعلام کردند که وضعیت کنونی قابل قبول نیست.
کنار این وضعیت، مشکلاتی دیگر در مرز باشماق وجود دارد که باید پایش‌های موازی سایر دستگاه‌ها برداشته شود، ما به‌عنوان گمرک آمادگی همکاری با دستگاه‌هایی را که قصد پایش در محوطه مرزی را دارند، داریم.
در تجارت بین‌الملل شرایط متفاوت‌تر است و تجار و بازرگانان دنبال کاهش هزینه و ثبات صادرات هستند، بنابراین باید زمینه رونق صادرات بیش از پیش فراهم شود. در سال ۱۴۰۰ به‌صورت میانگین روزانه یک بخشنامه صادر می‌شد! ۴۰۰ بخشنامه صادر شده است که ۷۰ درصد آن حالت محدودکننده داشت، بخشنامه‌های خلق‌الساعه نتایجی نخواهد داشت و ناخواسته به تجارت خارجی و صادرات ضربه خواهیم زد، گمرک به‌عنوان متولی واردات و صادرات دستورالعمل در راستای تسهیل بخشنامه صادر می‌کنیم اما بخشنامه صادر نمی‌کنیم. در بحث قوانین باید ثبات کنیم، برای تعهدات ارزی صادرکنندگان نباید نسخه واحد بپیچیم.
میزان صادرات و واردات در مرزهای کردستان چقدر است؟
امیدی: در شش‌ماهه نخست سال جاری بیش از ۷۶۵ هزار تن کالای صادراتی به‌ارزش ۳۷۷ میلیون دلار از کردستان به خارج از کشور صادر شده است، در همین مدت میزان اظهارات انجام‌شده در گمرکات استان بیش از ۵۷۲ هزار تن به‌ارزش ۲۳۰ میلیون دلار بوده است.
کالاهای وارداتی در چند مقوله “ورود موقت جهت پردازش و واردات قطعی” است، در شش‌ماهه نخست سال جاری مجموع واردات قطعی ورود موقت بیش از ۱۱۸ هزار تن به‌ارزش ۴۳۱ میلیون دلار بوده که از نظر وزنی ۱۲۹ درصد و از لحاظ ارزشی ۴۱ درصد رشد داشته است، از این میزان ۴۸ هزار تن به‌ارزش ۴۷ میلیون دلار ورود موقت جهت پردازش بوده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۱۳۹ درصد وزنی و ۴۶ درصد ارزشی رشد داشته است.
در همین مدت؛ میزان واردات قطعی از گمرکات استان بیش از ۱۳ هزار تن کالا به‌ارزش ۱۰۰ میلیون دلار بوده است که از نظر وزنی ۳۱ درصد و ارزشی ۴۷ درصد کاهش داشته‌ایم.
وضعیت ترانزیت خارجی و مبادلات تجاری چطور است؟
امیدی: گمرک باشماق استان کردستان به‌عنوان سومین مرز ترانزیتی کشور با یک‌میلیون و ۶۱۲ هزار تن پس از گمرک پرویزخان با ۳.۱ میلیون تُن و گمرک شهید رجایی با ۲.۹ میلیون تُن کالا، بیشترین میزان ترانزیت خارجی را به‌عنوان گمرک مبدأ به خود اختصاص داده است که از نظر وزنی ۱۰۲ درصد و از لحاظ ارزشی ۵۰ درصد رشد داشته‌ایم.
در کل حجم مبادلات تجاری استان کردستان (ترانزیت، صادرات، واردات، ورود و خروج موقت) دو میلیون و ۸۳۵ هزار تن به‌ارزش سه میلیارد و ۲۳۳ میلیون دلار بوده است که از لحاظ وزنی ۳۸ درصد و ارزشی ۱۴ درصد رشد داشته‌ایم.
میزان ورود و خروج خودروها و مسافران از مرزهای کردستان چقدر بوده است؟
امیدی: مرزهای زمینی باشماق در شهرستان مریوان و سیرانبند در شهرستان بانه مجاز به ورود و خروج مسافر هستند، در مجموع در شش‌ماهه نخست سال جاری حدود ۱۱ هزار و ۱۰۰ خودرو وارد و ۱۲ هزار و ۳۵۰ خودرو از مرز باشماق از کشور خارج شده است که به‌ترتیب نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۹ و ۱۱ درصد افزایش داشته است.
در همین مدت شش‌ماهه نخست امسال؛ میزان ترد کامیون‌های عراقی (ترانزیتی) از استان ۷۹ درصد رشد داشته است به‌طوری‌که ۷۳ هزار و ۶۰۰ کامیون وارد و ۱۱۰ هزار کامیون خارج شده است.
میزان مسافران ایرانی واردشده به کشور ۲۰۷ هزار و ۵۵۰ نفر بوده و ۲۲۵ هزار نفر از کشور خارج شده‌اند. خروجی اتباع غیرایرانی ۲۰۷ هزار نفر و وارده ۲۲۲ هزار نفر بوده که نسبت به سال گذشته از لحاظ ورودی ۲۴ درصد و از نظر خروجی ۱۴ درصد رشد داشته‌ایم.
در این بازدید گنجی، مسئول روابط عمومی اداره‌کل گمرکات استان کردستان نیز حضور داشت.
